matura

a7k

Ważne terminy

• Od 18 kwietnia zaczynają się egzaminy ustne.

• Miesiąc przed egzaminem, czyli około 18 marca, musisz złożyć w szkole bibliografię oraz materiały pomocnicze, np. reprodukcje, fragment filmu, nagranie muzyczne, wraz z wykazem potrzebnych ci urządzeń technicznych, takich jak magnetofon, wideo czy rzutnik multimedialny.

• Tydzień przed egzaminem, czyli około 11 kwietnia, oddajesz ramowy plan prezentacji z wykazem materiałów pomocniczych.

• Twoja szkoła określi dokładnie daty złożenia bibliografii i planu prezentacji - mogą być takie same dla wszystkich maturzystów lub ustalone indywidualnie, w zależności od terminu, w którym zdajesz egzamin.

Najbliższe dni powinieneś poświęcić na opracowanie bibliografii:

• przemyśl wybór tekstów;

• przygotuj ich spis;

• pamiętaj o zasadach dotyczących opisu bibliograficznego.

Zastanów się, które publikacje naprawdę były ci przydatne podczas przygotowywania prezentacji.

Nie staraj się zaimponować komisji bardzo długą listą lektur, jeśli jest na niej sporo takich, z których nie skorzystałeś lub których znasz wyłącznie tytuły. Przygotuj się na to, że możesz zostać spytany właśnie o sposób wykorzystania jakiegoś tekstu z twojej bibliografii. Weź to pod uwagę, kiedy będziesz tworzył tę listę. Oczywiście twoje odpowiedzi na takie pytanie mogą być różne. Zawsze jednak powinny świadczyć o zrozumieniu tekstu i samodzielnej pracy nad nim. Zapamiętaj także nazwiska autorów książek, reżyserów i odtwórców głównych ról w filmach, twórców dzieł muzycznych i plastycznych, aby móc je w razie potrzeby bez trudu przywołać.

Pamiętaj! Bibliografia ma się składać się z dwóch części - podmiotowej i przedmiotowej.

• Bibliografia podmiotowa to spis tekstów literackich, dzieł filmowych, obrazów, rzeźb, utworów muzycznych, które poddałeś analizie i interpretacji, aby na tej podstawie opracować temat. W wypadku tematów językoznawczych bibliografia podmiotowa to - analogicznie - fragmenty utworów literackich, wycinki z prasy, spisane wypowiedzi wykorzystane w pracy badawczej.

• Bibliografia przedmiotowa to na przykład słowniki, encyklopedie, monografie, czyli twoje źródła informacji o utworach, autorach, pojęciach.

W każdej z tych dwóch części najlepiej uporządkować spis alfabetycznie. Postaraj się przepisać bibliografię na komputerze. Spis bibliograficzny powinien być sygnowany w lewym górnym rogu imieniem i nazwiskiem, a na dole odręcznie podpisany i opatrzony datą.

Na potrzeby prezentacji maturalnej wystarczy skrócony opis bibliograficzny książki, który składa się z następujących elementów:

(autor (inicjał imienia i nazwisko, tylko w bibliografii ułożonej według alfabetu kolejność może być odwrotna);

• tytuł i podtytuł (najlepiej kursywą, czyli pismem pochylonym, skoro piszesz na komputerze; jeśli autorów jest co najmniej czterech, najpierw podajemy tytuł, a potem inicjały ich imion oraz ich nazwiska - w takiej kolejności, w jakiej zostali wymienieni na karcie tytułowej);

• miejsce i rok wydania.Uwaga! W pracach zbiorowych (napisanych przez zespół pod przewodnictwem redaktora) podajemy najpierw tytuł, a potem nazwisko redaktora.
Jeśli wykorzystujesz tylko rozdział z książki lub wybrane hasło z encyklopedii bądź słownika, podaj:

• autora rozdziału lub hasła (inicjał imienia i nazwisko);

• tytuł rozdziału lub tytuł hasła;

• po łączniku - zapisanym na jeden z następujących sposobów: w: lub (w Smile

albo [w:] - inicjał imienia i nazwisko redaktora (redaktorów) tomu zbiorowego oraz pozostałe elementy opisu bibliograficznego zgodnie ze znanymi ci już zasadami.

Opis artykułu prasowego składa się z następujących elementów:

• autor (inicjał imienia i nazwisko);

• tytuł i podtytuł artykułu;

• tytuł czasopisma

• rok wydania i numer czasopisma.

W bibliografii podajesz także adresy stron internetowych.

Twój ramowy plan

Tydzień przed terminem prezentacji musisz złożyć w szkole ramowy plan prezentacji.

To znaczy, że w chwili kiedy będziesz go składał, musisz mieć już za sobą gromadzenie materiału i zapoznanie się z nim, powinieneś mieć sformułowane, a także uporządkowane spostrzeżenia i wnioski. Plan to ukoronowanie twojej pracy. Nie odkładaj pisania go na ostatnią chwilę. Będzie dla ciebie pomocą, bo możesz z niego korzystać podczas prezentacji. Warto zatem opracować go porządnie.

Plan najlepiej napisz na komputerze, bo będzie bardziej czytelny, i zmieścisz więcej treści na wymaganej jednej stronie A4 i - podobnie jak w przypadku bibliografii - opatrz go swoim imieniem i nazwiskiem w lewym górnym rogu, a na dole złóż własnoręczny podpis wraz z datą.

Ramowy plan ma ściśle określoną objętość - nie może zająć więcej niż jedną stronę formatu A4. Na tej jednej stronie można jednak sporo zmieścić!

Na ramowy plan składają się:

• teza pracy (określenie problemu);

• kolejność przedstawianych argumentów (treści);

• wnioski końcowe; spis materiałów pomocniczych
Jak powstaje taki plan?

Powinien stanowić podsumowanie twoich przygotowań do wygłoszenia prezentacji. Zanim napiszesz plan ramowy, uporządkuj materiał i spróbuj zredagować dość długi i szczegółowy konspekt wypowiedzi. Taki z podpunktami, z uwagami na temat miejsc, w których wykorzystasz cytaty lub materiały pomocnicze (reprodukcje, fragment filmu, nagranie muzyczne).

Jeszcze raz przejrzyj konspekt i zastanów się:

• Czy wszystkie treści zawarte w prezentacji dotyczą tematu twojego wystąpienia?

• Czy argumenty są logicznie uporządkowane?

• Czy każdy argument zastał poparty przykładem?

• Czy podsumowanie ma charakter syntetyczny? Nie powinno być dosłownym powtórzeniem zawartych w pracy spostrzeżeń!

Teraz zredukuj konspekt do wymaganej objętości - zostaw najważniejsze, najogólniejsze punkty.

Uwaga! Miła wiadomość: podczas ustnego egzaminu maturalnego możesz mieć ze sobą potrzebne do zilustrowania wniosków cytaty. Przepisz je na kartkę albo kilka kartek, które ułożysz sobie przed egzaminem w takiej kolejności, w jakiej będziesz z nich korzystał. Jeśli wybrałeś temat językoznawczy, masz prawo przepisać przykłady, które analizujesz, i korzystać z tych notatek. Ważne: nie wolno ci zabrać ze sobą książki, możesz wziąć tylko przepisane fragmenty.

Jak przebiega egzamin ustny?

Egzamin trwa około 25 minut. Twoja prezentacja może zająć 15 minut, a pozostałe 10 minut komisja ma na rozmowę z tobą. Wykorzystaj swoje 15 minut, ale ich nie przekraczaj. Jeśli będziesz mówił dłużej, nie wystarczy czasu na rozmowę i dostaniesz mniej punktów za cały egzamin.

W czasie gdy ty mówisz, komisja tylko słucha - nie przerywa ci uwagami, nie zadaje pytań. Na to będzie czas w drugiej części egzaminu, czyli w ciągu wspomnianych 10 minut.

Kto będzie zadawał pytania?

Jedna osoba z komisji, wyznaczona przez jej przewodniczącego. Nie bój się, że zaatakują cię aż trzy osoby! Nauczycielem prowadzącym rozmowę może być twój polonista. Może, ale nie musi. W składzie komisji egzaminacyjnej zawsze będzie nauczyciel spoza twojej szkoły.

O tym, jaką otrzymałeś ocenę, dowiesz się tego samego dnia.

Co robić, aby się dobrze zaprezentować?

Kierować się trzema podstawowymi zasadami:

• wiem, o czym mówię;

• mówię tak, aby mnie słuchano;

• mówię tak, aby mnie rozumiano.

Proste, ale żeby zrealizować te zasady, trzeba się do prezentacji dobrze przygotować.
(Wiem, o czym mówię. To znaczy, że dobrze znam i rozumiem materiał wykorzystany do omówienia tematu. Między złożeniem ramowego planu prezentacji a egzaminem masz co najmniej tydzień - wykorzystaj go, aby się dobrze przygotować. Przeczytaj swoje notatki, utrwal sobie ważne ze względu na temat terminy, pojęcia, nazwiska, fakty. Przeczytaj albo chociaż przejrzyj utwory z bibliografii podmiotowej. To ważne, zwłaszcza jeśli czytałeś je po raz pierwszy dopiero w trakcie przygotowań do egzaminu i nie omawiałeś ich w szkole. Przypomnij sobie przede wszystkim te fragmenty tekstów, które odnoszą się do tematu, są z nim ściśle związane. Może się okazać, że jednorazowa lektura to za mało, aby swobodnie odwoływać się do nich podczas rozmowy. Nie używaj słów i pojęć, których znaczenia nie jesteś pewien albo w ogóle ich nie sprawdziłeś; nie powołuj się na teksty, których nie przeczytałeś. Nie rób tego, jeśli chcesz uniknąć błędów rzeczowych, kompromitacji i zarzutu, że pracowałeś niesamodzielnie.

Sensownie wykorzystaj materiały pomocnicze - mają ilustrować, potwierdzać twoje wnioski, uzupełniać treść prezentacji, łączyć się z nią logicznie. Nie mogą być jedynie efektownymi, ale niepotrzebnymi ozdobnikami. Uważaj, aby czas przeznaczony na pokazanie ilustracji lub fragmentu filmu nie był dłuższy niż 5 minut.

• Mówię tak, aby mnie słuchano. Oczywiście wysłuchanie ciebie jest zawodowym i służbowym obowiązkiem komisji egzaminacyjnej. Nie musisz więc opowiadać dowcipów ani stosować szczególnych sztuczek, żeby przykuć uwagę. Byłoby to nawet niestosowne. Pamiętaj jednak, że wiele cech wypowiedzi ciekawej, wzbudzającej zainteresowanie słuchacza to jednocześnie walory prezentacji maturalnej. Powinieneś mówić nie za szybko, wyraźnie i dostatecznie głośno. Nie usypiaj słuchaczy monotonną intonacją, staraj się mówić żywo i płynnie. Jak to osiągnąć? Ćwiczenie czyni mistrza. Musisz poćwiczyć.

Ważna kwestia: nauczyć się prezentacji na pamięć czy raczej starać się ją wygłosić na podstawie planu i dzięki przygotowanym cytatom? Trudno o jednoznaczne rozstrzygnięcie.

Napisanie prezentacji, nauczenie się jej i odtworzenie wyda ci się pewnie bezpieczniejsze. Bo na przykład w trakcie uczenia się tekstu na pamięć można przemyśleć swoje sformułowania, skorygować ewentualne błędy językowe. Takie rozwiązanie kryje w sobie jednak różne pułapki. Po pierwsze, 15-minutowa prezentacja to kilka stron maszynopisu, proza, a nie wiersz, który stosunkowo łatwo trzyma się pamięci. Może się zdarzyć, że stracisz wątek. I co wtedy? Przecież nie będzie można zerknąć do napisanego tekstu. Po drugie, język pisany, także w swojej literackiej odmianie, różni się od mówionego. Pisząc, bezwiednie konstruujemy dłuższe i bardziej skomplikowane zdania. Takie dłuższe zdania są trudniejsze w odbiorze - słuchacz może zgubić wątek, a przez to niewłaściwie zrozumieć wypowiedź. Po trzecie, odtwarzanie tekstu z pamięci grozi monotonią, której przecież chcemy uniknąć. Jeśli jednak masz fotograficzną pamięć, napiszesz prezentację krótkimi zdaniami, wyćwiczysz właściwą intonację, może być nieźle.

Nie lubisz się uczyć na pamięć? Może więc jednak spróbuj mówić, a nie deklamować. Przemyśl dobrze treść prezentacji, napisz dobry plan, przygotuj cytaty ilustrujące wnioski (ponumeruj je zgodnie z kolejnością przedstawiania) i przećwicz całość w domu. Z tym rozwiązaniem także wiążą się pułapki. W tej sytuacji zwiększa się ryzyko zakłócenia płynności wypowiedzi przez nawykowe wtrącenia typu "prawda", "jakby", przez nieprzyjemne dla słuchających "ykanie". Zwiększa się także niebezpieczeństwo, że bezwiednie wprowadzisz do języka słownictwo potoczne albo nawet żargonowe, jeśli zabraknie ci wyrazu neutralnego, z zasobu literackiej polszczyzny. Nie masz pewności, czy potrafisz uniknąć takich niebezpieczeństw? To raczej wybierz wariant pierwszy. Uniwersalnych rozwiązań nie ma.

Niezależnie od tego, czy postanowisz nauczyć się tekstu na pamięć, czy zdecydujesz się odtwarzać go na podstawie planu, zmierz czas swojego wystąpienia. Jeśli okaże się, że go przekraczasz, nie staraj się mówić szybciej (staniesz się niekomunikatywny!), lecz zredukuj materiał.

Nie pozwól, aby i słuchających, i ciebie rozproszyły zmagania z oporną materią sprzętu technicznego. Jeśli korzystasz z magnetofonu, rzutnika lub magnetowidu, sprawdź wcześniej, jak się go obsługuje. Szkoła powinna ci to umożliwić.

• Mówię tak, aby mnie rozumiano. To, czy jest się rozumianym, zależy od samej techniki mówienia i sposobu przedstawienia treści. Już wiesz, że nie możesz mówić za szybko i niewyraźnie. Nie krzycz na komisję, ale też nie zmuszaj jej, aby wielokrotnie prosiła o głośniejsze mówienie. Uwierz, będzie to denerwujące również dla ciebie.

Nie bój się powtórzyć myśli, która jest ważna - dlatego chcesz na nią zwrócić uwagę. Celowe, uzasadnione powtórzenia nie są błędem! Sygnalizuj najważniejsze myśli, wnioski, przejście do kolejnego problemu. Ale nie za pomocą zdania: "No to teraz omówię następny punkt".

Nie unikaj stosownej terminologii. Przecież zwracasz się do ludzi, którzy ją znają. Nie przeładuj jednak wypowiedzi nadmiarem słownictwa naukowego i zapożyczonego.

Czy można przygotować się do rozmowy z komisją?

Wprawdzie nie znasz pytań, a kiedy padną, nie będziesz miał zapewnionego czasu na spokojne przygotowanie odpowiedzi, ale również w tej sytuacji obowiązują określone zasady.

Pytania, które zostaną zadane podczas egzaminu:

• Mają odnosić się do treści prezentacji lub bibliografii. To znaczy, że nie będziesz przepytany z całego materiału szkolnego.

• Nie powinny być podchwytliwe. Egzaminator nie jest inkwizytorem, który chce wydobyć z ciebie to, czego akurat nie wiesz.

• Mają być sformułowane zgodnie z konwencją rozmowy. To ważne - rozmawiasz z nauczycielem, a nie jesteś odpytywany.

• Mają być dostosowane do konkretnego ucznia. Nie licz na to, że każdy maturzysta usłyszy takie same, stereotypowe pytania. Choć pewnie niektóre będą się powtarzały.

• Powinny umożliwić osobie egzaminowanej zajęcie własnego stanowiska. Możesz zostać poproszony o uzasadnienie wyboru tematu, ocenę którejś z wykorzystanych lektur, wyrażenie sądu o bohaterze. Swoje stanowisko powinieneś umotywować.

• Mają sprawdzać, czy uczeń rozumie, o czym mówi. Stąd wcześniejsza rada, aby mówić o tym, co się wie, nie blefować.
• Mają mieć charakter problemowy. Nie spodziewaj się raczej pytania o datę urodzenia Adama Mickiewicza lub o to, jakie znasz wiersze Herberta. Może natomiast paść pytanie o związki poezji Herberta z klasycyzmem. Oczywiście pod warunkiem że będzie się ono wiązać z tematem twojej prezentacji.

Co i jak będzie oceniane?

Otrzymasz punkty za:

• prezentację - sposób realizacji tematu oraz kompozycję wypowiedzi;

• rozmowę - jej poziom merytoryczny;

• język - komisja oceni zarówno język prezentacji, jak i język twoich wypowiedzi podczas rozmowy.

Za sposób realizacji tematu możesz uzyskać maksymalnie 6 punktów. Skala punktacji jest trzystopniowa, co oznacza, że możesz dostać 2, 4 punkty lub 6 punktów. Nie będą przyznawane punkty cząstkowe - jeśli komisja uzna, że nie zasługujesz na 6 punktów, przyzna ci tylko 4. Musisz pokazać, że znasz materiał, który wykorzystałeś w pracy, potrafisz go bez większych pomyłek zinterpretować i mówić na temat - to minimalne wymagania. Im większa samodzielność i wnikliwość interpretacji, bardziej przekonująca argumentacja, tym wyższa ocena.

Za kompozycję wypowiedzi możesz otrzymać 1 lub 2 punkty - nie będą przyznawane punkty cząstkowe. Żeby otrzymać punkty za kompozycję, musisz uporządkować zgromadzony materiał. Wypowiedź chaotyczna, bez wyraźnego wprowadzenia (wstępu) i podsumowania, niespójna, nie będzie punktowana. Właśnie dlatego jest potrzebny dobrze przemyślany plan. Punkty za kompozycję są również uzależnione od tego, czy zmieściłeś się w czasie, czy właściwie nim gospodarowałeś - nie powinieneś przeznaczać połowy czasu na określenie problemu, nie może go zabraknąć na podsumowanie.

Rozmowa oceniana jest w trzystopniowej skali: można za nią dostać 1 punkt, 3 albo 4 punkty - również w tym wypadku nie będą przyznawane punkty cząstkowe. W trakcie rozmowy musisz pokazać, że rozumiesz pytania i potrafisz na nie odpowiedzieć. To właśnie okazja do udowodnienia, że naprawdę znasz wykorzystany materiał, umiesz samodzielnie myśleć i bronić swojego stanowiska.

Za język możesz dostać 2 punkty, 6 lub 8 punktów - także w tym wypadku nie będą przyznawane punkty cząstkowe. Jeśli prezentację napiszesz w całości w domu, masz szansę uniknąć poważniejszych błędów językowych. Przestrzeganie zasad poprawności w zakresie fleksji (odmiany wyrazów), leksyki (doboru słownictwa), frazeologii (właściwego używania stałych połączeń wyrazowych), składni (budowy zdań) oraz wymowy to w tym wypadku podstawowy wymóg. Twoja wypowiedź musi być komunikatywna, czyli zrozumiała - to druga absolutnie niezbędna cecha języka prezentacji. Komisja oceni też, jak bogate jest słownictwo, którego używasz. Styl wypowiedzi powinieneś dostosować do - bądź co bądź - dość oficjalnych okoliczności. Mów żywym językiem, ale nie gwarą uczniowską lub podwórkową - w odpowiedniej formie zwracaj się do komisji. Dzięki temu udowodnisz, że wiesz także, co to znaczy przestrzegać etykiety językowej.

Kiedy egzamin ustny uznany będzie za zdany?

Kiedy zdobędziesz przynajmniej 30 proc. punktów, czyli 6. Chyba nie będzie to trudne. Przecież masz już za sobą przynajmniej część pracy, a przed sobą jeszcze trochę czasu.

Powodzenia!